نگارة «هارون در حمام»؛ فتّوت نگارة دلاّکان، سلمانیان و سرتراشان

نگارة «هارون در حمام» یکی از مهمترین آثار منسوب به کمال الدین بهزاد، نقاش دوران تیموری و صفوی است که در این نوشتار سعی شده به شکلی بسیار موجز به دو سؤال در ارتباط با این اثر پاسخ داده شود: اول اینکه جهان بینی پنهان نقاش در این اثر چیست و دوم اینکه این جهان بینی به کدام طبقة اجتماعیِ قرون نهم و دهم ه.ق مربوط است. شیوة این بررسی بی شباهت به بررسی شمایل شناسانه نیست که هدف آن تأویل معانی نهفته در اثر در ارتباط با مشخصات ملی، طبقاتی، آئینی، دینی و فلسفی است. همینطور شیوة نقادی ساختگرایی را در نظر دارد که تأمل در عناصری چون «طبقة اجتماعی» و نقش آن در شکل گیری ساختار اثر است و به اعتقاد محقق در اثر مورد بحث نیز می توان ردّ یک طبقه یا به بیانی صریح تر، اهل فتوّت را یافت. این نشان، با تأویلِ نگاره و رجوع به رسائل فِتّیانِ صنف سلمانی صورتِ وضوح می یابد. مشابهت ها به حدّی است که می توان ادعا کرد حضور روح آن مکتوبات، تصویر را به یک فتوّت نگاره یا روایت بصری از رسائل فتوّت تبدیل نموده و جهان بینیِ خاصِّ نگارگر را اعلام کرده است. ادعایی گزاف خواهد بود اگر گفته شود تنها چنین رویکردی در تشریح نگاره مؤثر است و یقیناً نتایجِ حاصله از دیگر رویکردها مکمل بحث خواهند بود.